Source :- BBC PUNJABI
ਤਸਵੀਰ ਸਰੋਤ, Getty Images
ਪਹਿਲਗਾਮ ਵਿੱਚ ਹੋਏ ਅੱਤਵਾਦੀ ਹਮਲੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 23 ਅਪ੍ਰੈਲ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਸਕੱਤਰ ਵਿਕਰਮ ਮਿਸਰੀ ਨੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰੈਸ ਕਾਨਫ਼ਰੰਸ ਕੀਤੀ।
ਇਸ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਹਮਲੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਲਏ ਗਏ ਪੰਜ ਅਹਿਮ ਫ਼ੈਸਲਿਆਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ।
ਉਸ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਦੂਜੇ ਨੰਬਰ ‘ਤੇ ਇੱਕ ਅਹਿਮ ਐਲਾਨ ਸੀ। ਉਹ ਸੀ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ‘ਅਟਾਰੀ ਇੰਟੈਗ੍ਰੇਟਿਡ ਚੈੱਕ ਪੋਸਟ’ ਨੂੰ ਫ਼ੌਰੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਬੰਦ ਕਰਨ ਦਾ ਐਲਾਨ।
ਇਹ ਫ਼ੈਸਲੇ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ‘ਕੈਬਨਿਟ ਕਮੇਟੀ ਆਨ ਸਕਿਓਰਿਟੀ’ ਜਿਸਨੂੰ ਸੀਸੀਐੱਸ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਦੀ ਮੀਟਿੰਗ ਵਿੱਚ ਲਏ ਗਏ।
ਇਸ ਮੀਟਿੰਗ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਨੇ ਕੀਤੀ। ਪਹਿਲਗਾਮ ਵਿੱਚ ਹੋਏ ਅੱਤਵਾਦੀ ਹਮਲੇ ਦੌਰਾਨ 26 ਲੋਕ ਮਾਰੇ ਗਏ ਸਨ।
ਸੀਸੀਐੱਸ ਦੇ ਫ਼ੈਸਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਜਿਹੜੇ ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਜਾਇਜ਼ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ਾਂ ਨਾਲ ਅਟਾਰੀ ਚੈੱਕ ਪੋਸਟ ਰਾਹੀਂ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਏ ਸਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 1 ਮਈ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਾਪਸ ਜਾਣਾ ਪਵੇਗਾ।
ਦੇਖਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦਾ ਨਾਮ ਨਹੀਂ ਲਿਆ।
ਹਾਲਾਂਕਿ, ਸਰਕਾਰੀ ਬਿਆਨ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮੁਲਾਂਕਣ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲਗਾਮ ਹਮਲੇ ਦੇ ‘ਸਰਹੱਦ ਪਾਰ’ ਨਾਲ ਸਬੰਧ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਸਨ।
ਅਟਾਰੀ ਇੰਟੀਗ੍ਰੇਟਿਡ ਚੈੱਕ ਪੋਸਟ ਰਾਹੀਂ ਵਪਾਰ
ਤਸਵੀਰ ਸਰੋਤ, ANI
ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਵੀ ਇੱਕ ਮੀਟਿੰਗ ਕੀਤੀ।
ਉਸਨੇ, ਆਪਣੇ ਵੱਲੋਂ, ਕਾਰੋਬਾਰ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬੰਦ ਕਰਨ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ। ਨਾਲ ਹੀ ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਤੀਜੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਰਾਹੀਂ ਵੀ ਭਾਰਤ ਨਾਲ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵਪਾਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ।
ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਵਪਾਰਕ ਸਥਿਤੀ ਕੀ ਹੈ? ਕੌਣ ਕਿਸ ਨੂੰ ਕੀ ਵੇਚ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਕਿਸ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਵਪਾਰ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ? ਦੋਵਾਂ ਸਰਕਾਰਾਂ ਦੇ ਫ਼ੈਸਲਿਆਂ ਨਾਲ ਕੀ ਫ਼ਰਕ ਪਵੇਗਾ? ਇਸ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਇਸ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰਾਂਗੇ।
ਇਸ ਚੈੱਕ ਪੋਸਟ ਨੂੰ ‘ਅਟਾਰੀ ਲੈਂਡ ਪੋਰਟ’ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਭਾਰਤ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ‘ਜ਼ਮੀਨ ਬੰਦਰਗਾਹ’ ਹੈ।
ਇਹ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਤੋਂ ਮਹਿਜ਼ 28 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਹੈ। ਇਹ ਬੰਦਰਗਾਹ ਭਾਰਤ ਦਾ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਅਫ਼ਗਾਨਿਸਤਾਨ ਨਾਲ ਜ਼ਮੀਨੀ ਰਸਤੇ ਰਾਹੀਂ ਵਪਾਰ ਦਾ ਇੱਕੋ ਇੱਕ ਸਾਧਨ ਹੈ।
ਅਫ਼ਗਾਨਿਸਤਾਨ ਤੋਂ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਾਮਾਨ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਅਨਿਸ਼ਚਿਤਤਾ
ਤਸਵੀਰ ਸਰੋਤ, https://x.com/ForeignOfficePk
ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਸਰਕਾਰੀ ਅੰਕੜਿਆਂ ‘ਤੇ ਨਜ਼ਰ ਮਾਰੀਏ ਤਾਂ ਸਾਲ 2023-24 ਵਿੱਚ ਅਟਾਰੀ ਤੋਂ ਤਕਰੀਬਨ 3,886 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦਾ ਵਪਾਰ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਨਾਲ ਹੀ, 71 ਹਜ਼ਾਰ 563 ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਇਸ ਜ਼ਰੀਏ ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਸਰਹੱਦ ਪਾਰ ਕੀਤੀ।
ਇਹ ਅੰਕੜਾ 2017-18 ਵਿੱਚ ਵੱਧ ਸੀ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ, ਤਕਰੀਬਨ 4,148 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦਾ ਵਪਾਰ ਹੋਇਆ ਅਤੇ 80,314 ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਇਸ ਰਸਤੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਸਰਹੱਦ ਪਾਰ ਕੀਤੀ।
ਦੋਵਾਂ ਸਰਕਾਰਾਂ ਦੇ ਫ਼ੈਸਲਿਆਂ ਕਾਰਨ, ਸਾਮਾਨ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਆਵਾਜਾਈ ਦੋਵੇਂ ਰੁਕ ਜਾਣਗੀਆਂ।
ਤਾਂ ਕੀ ਅਫ਼ਗਾਨਿਸਤਾਨ ਤੋਂ ਆਉਣ ਵਾਲਾ ਸਾਮਾਨ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਲਿਆਂਦਾ ਜਾਵੇਗਾ? ਇਸ ਬਾਰੇ ਅਜੇ ਵੀ ਅਨਿਸ਼ਚਿਤਤਾ ਹੈ।
ਸਾਲ 2021 ਵਿੱਚ, ਤਾਲਿਬਾਨ ਨੇ ਅਫ਼ਗਾਨਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸੱਤਾ ‘ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ, ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਅਫ਼ਗਾਨਿਸਤਾਨ ਵਿਚਕਾਰ ਵਪਾਰ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਹਵਾਈ ਰਸਤੇ ਮਾਲ ਦੀ ਆਵਾਜਾਈ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।
ਸਾਲ 2023 ਵਿੱਚ, ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰੀ ਡਾਕਟਰ ਐੱਸ ਜੈਸ਼ੰਕਰ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਅਫ਼ਗਾਨਿਸਤਾਨ ਵਿਚਕਾਰ ਵਪਾਰ ਜਾਰੀ ਹੈ। ਈਰਾਨ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਚਾਅਬਹਾਰ ਬੰਦਰਗਾਹ ਦੀ ਵੀ ਇਸ ਵਿੱਚ ਭੂਮਿਕਾ ਹੈ।
ਪਹਿਲਗਾਮ ਹਮਲੇ ਦੇ ਮੱਦੇਨਜ਼ਰ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸਰਕਾਰਾਂ ਦੇ ਇਸ ਫ਼ੈਸਲੇ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਲਈ, ਬੀਬੀਸੀ ਹਿੰਦੀ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕੁਝ ਵਪਾਰੀਆਂ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕੀਤੀ।
‘ਸਮੁੰਦਰੀ ਰਸਤੇ ਰਾਹੀਂ ਵਪਾਰ ਵਧਾਇਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ’
ਤਸਵੀਰ ਸਰੋਤ, Getty Images
ਬਦੀਸ਼ ਜਿੰਦਲ ਲੁਧਿਆਣਾ ਸਥਿਤ ‘ਵਰਲਡ ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ ਫੋਰਮ’ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਹਨ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮੁਤਾਬਕ, ਭਾਰਤ ਦਾ ਨਿਰਯਾਤ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਸਮੁੰਦਰੀ ਰਸਤੇ ਰਾਹੀਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਪਹੁੰਚਦਾ ਸੀ ਨਾ ਕਿ ਅਟਾਰੀ ਚੈੱਕ ਪੋਸਟ ਰਾਹੀਂ।
ਜਿੰਦਲ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, “ਭਾਰਤ ਜੋ ਸੁੱਕੇ ਮੇਵੇ ਅਫ਼ਗਾਨਿਸਤਾਨ ਤੋਂ ਦਰਾਮਦ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਹੁਣ ਅਟਾਰੀ ਚੈੱਕ ਪੋਸਟ ਰਾਹੀਂ ਨਹੀਂ ਆ ਸਕਣਗੇ।”
“ਇਸ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕੀਮਤ ਚੁਕਾਉਣੀ ਪੈ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਪਰ ਅਸੀਂ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ‘ਤੇ ਦਬਾਅ ਪਾਏ ਤਾਂ ਜੋ ਅੱਤਵਾਦੀ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਨੂੰ ਰੋਕਿਆ ਜਾ ਸਕੇ।”
ਰਾਜਦੀਪ ਉੱਪਲ ਭਾਰਤੀ ਉਦਯੋਗ ਸੰਘ (ਸੀਆਈਆਈ) ਦੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਜ਼ੋਨ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਹਨ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਬੀਬੀਸੀ ਹਿੰਦੀ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ, “ਅਸੀਂ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਇਸ ਫ਼ੈਸਲੇ ਨਾਲ ਖੜ੍ਹੇ ਹਾਂ। ਵੈਸੇ ਵੀ, 2019 ਤੋਂ, ਉੱਥੋਂ (ਅਟਾਰੀ) ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਚਕਾਰ ਵਪਾਰ ਤਕਰੀਬਨ ਬੰਦ ਹੈ। ਜੋ ਵੀ ਭਾਰਤ ਪਹੁੰਚ ਰਿਹਾ ਹੈ ਉਹ ਮਾਲ ਅਫ਼ਗਾਨਿਸਤਾਨ ਤੋਂ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਜ਼ਰੂਰ ਇਹ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਰਾਹੀਂ ਆਉਂਦਾ ਹੈ।”
ਉਹ ਇਹ ਵੀ ਸੁਝਾਅ ਦਿੰਦੇ ਹਨ, “ਮੈਂ ਕਹਾਂਗਾ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਅਫ਼ਗਾਨਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਮੱਧ ਏਸ਼ੀਆਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨਾਲ ਸਮੁੰਦਰੀ ਰਸਤੇ ਰਾਹੀਂ ਵਪਾਰ ਵਧਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।”
ਅੰਕੜੇ ਕੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ?
ਤਸਵੀਰ ਸਰੋਤ, Getty Images
ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਇਸ ਸਾਲ ਦੇ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਤ ਅੰਕੜਿਆਂ ‘ਤੇ ਨਜ਼ਰ ਮਾਰੀਏ, ਤਾਂ ਹੁਣ ਤੱਕ ਭਾਰਤ ਨੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੂੰ 3,833 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਤੋਂ ਵੱਧ ਮੁੱਲ ਦਾ ਸਮਾਨ ਦਾ ਬਰਾਮਦ ਕੀਤਾ ਜਾ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ। ਦਰਾਮਦ ਕੁਝ ਵੀ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਆਯਾਤ ਨੇ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ।
ਇਨ੍ਹਾਂ ਅੰਕੜਿਆਂ ਮੁਤਾਬਕ, ਭਾਰਤ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਦਵਾਈਆਂ, ਖੰਡ ਅਤੇ ਆਟੋ ਪਾਰਟਸ ਵਰਗੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਬਰਾਮਦ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਸਾਲ 2023-24 ਵਿੱਚ, ਭਾਰਤ ਨੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੂੰ 10,096 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦਾ ਸਾਮਾਨ ਬਰਾਮਦ ਕੀਤਾ ਅਤੇ 25 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦਾ ਸਾਮਾਨ ਦਰਾਮਦ ਕੀਤਾ।
ਤਸਵੀਰ ਸਰੋਤ, Getty Images
2018-19 ਅਤੇ 2020-21 ਦਰਮਿਆਨ ਵਪਾਰ ਵਿੱਚ ਲਗਾਤਾਰ ਗਿਰਾਵਟ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਵਪਾਰ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ।
ਇਸ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਹੁਣ ਅਫ਼ਗਾਨਿਸਤਾਨ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਜੇਕਰ ਭਾਰਤ ਦਾ ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ ਵਪਾਰ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਹੀ ਹੈ।
ਫ਼ਰਵਰੀ 2024 ਵਿੱਚ, ਕੇਂਦਰੀ ਮੰਤਰੀ ਪਿਊਸ਼ ਗੋਇਲ ਨੇ ਲੋਕ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬਿਆਨ ਦਿੱਤਾ ।
ਤਸਵੀਰ ਸਰੋਤ, ANI
ਇਸ ਵਿੱਚ ਗੋਇਲ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ, “ਅਗਸਤ 2019 ਵਿੱਚ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੇ ਭਾਰਤ ਨਾਲ ਦੁਵੱਲੇ ਸਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਲਈ ਕਈ ਕਦਮ ਚੁੱਕੇ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਭਾਰਤ ਨਾਲ ਵਪਾਰ ਨੂੰ ਮੁਅੱਤਲ ਕਰਨਾ ਸੀ।”
“ਹਾਲਾਂਕਿ, ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਣਜ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੁਆਰਾ ਸਿਰਫ਼ ਮੈਡੀਕਲ ਉਤਪਾਦਾਂ ਨੂੰ ਬਰਾਮਦ ਕਰਨ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ।”
“ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਸੇ ਖ਼ਾਸ ਰਸਤੇ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਹੈ ਪਰ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਅਟਾਰੀ-ਵਾਹਗਾ ਸਰਹੱਦ ਅਤੇ ਕਰਾਚੀ ਬੰਦਰਗਾਹ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਚਕਾਰ ਦੋ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਵਪਾਰਕ ਰਸਤੇ ਹਨ। ਦੁਵੱਲੇ ਵਪਾਰ ਨੂੰ ਮੁੜ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨਾ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਹੈ।”
ਮਾਹਰ ਕੀ ਮੰਨਦੇ ਹਨ?
ਤਸਵੀਰ ਸਰੋਤ, Getty Images
ਅਨਿਲ ਕੁਮਾਰ ਬਾਂਬਾ ‘ਲੈਂਡ ਪੋਰਟ ਅਥਾਰਟੀ ਆਫ਼ ਇੰਡੀਆ’ ਦੇ ਚੇਅਰਮੈਨ ਰਹਿ ਚੁੱਕੇ ਹਨ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਬੀਬੀਸੀ ਹਿੰਦੀ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ, “ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵੈਸੇ ਵੀ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਚੀਜ਼ਾਂ ਖਰੀਦਦਾ ਸੀ। ਅਟਾਰੀ ਤੋਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਸਾਮਾਨ ਤਾਜ਼ੀਆਂ ਸਬਜ਼ੀਆਂ, ਫ਼ਲ, ਕੱਪੜੇ ਆਦਿ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕੀਮਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨਹੀਂ ਸੀ।”
“ਅਸੀਂ ਕਈ ਵਾਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਪੱਥਰ ਅਤੇ ਸੀਮਿੰਟ ਖਰੀਦਦੇ ਸੀ।”
ਉਹ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, “ਦਵਾਈਆਂ ਅਤੇ ਉੱਚ-ਮੁੱਲ ਵਾਲੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਸਮੁੰਦਰੀ ਰਸਤੇ ਰਾਹੀਂ ਲਿਜਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਬਹੁਤ ਸਾਰਾ ਸਾਮਾਨ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਦੁਬਈ ਅਤੇ ਫਿਰ ਉੱਥੋਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।”
“ਮੈਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਟਾਰੀ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹੋਰ ਚੈਨਲ ਸ਼ਾਇਦ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਰਹਿਣਗੇ ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਸਾਡੇ ਨਾਲੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ।”
“ਅਟਾਰੀ ਦੇ ਬੰਦ ਹੋਣ ਨਾਲ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਆਮ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ‘ਤੇ ਖ਼ਾਸ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਅਸਰ ਪਵੇਗਾ। ਇੱਕ ਹੋਰ ਗੱਲ ਹੈ। ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ, ਜਦੋਂ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਚਕਾਰ ਸਿੱਧੀਆਂ ਉਡਾਣਾਂ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਸਨ, ਤਾਂ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਲੋਕ ਅਟਾਰੀ ਤੋਂ ਪੈਦਲ ਸਰਹੱਦ ਪਾਰ ਕਰਦੇ ਸਨ।”
“ਉਸ ਚੈੱਕ ਪੋਸਟ ਦੇ ਬੰਦ ਹੋਣ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਸਾਮਾਨ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਦੋਵਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਦੇਸ਼ ਜਾਣਾ ਮਹਿੰਗਾ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। ਇੰਨਾ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਇਸ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲਾਂ ਨਾਲੋਂ ਸਮਾਂ ਵੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਲੱਗੇਗਾ।”
ਤਸਵੀਰ ਸਰੋਤ, Getty Images
ਵਪਾਰ ਮਾਹਰ ਅਜੇ ਸ਼੍ਰੀਵਾਸਤਵ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਦੱਸਿਆ, “ਸਰਕਾਰੀ ਚੈਨਲਾਂ ਵਿੱਚ ਰੁਕਾਵਟ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਚਕਾਰ ਅੰਦਾਜ਼ਨ 85,000 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦਾ ਵਪਾਰ ਸੰਯੁਕਤ ਅਰਬ ਅਮੀਰਾਤ (ਯੂਏਈ) ਜਾਂ ਸਿੰਗਾਪੁਰ ਰਾਹੀਂ ਮੁੜ ਬਰਾਮਦ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ।”
“ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਇਸ ਰਸਤੇ ਰਾਹੀਂ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਉਤਪਾਦ ਬਰਾਮਦ ਕਰਦਾ ਹੈ।”
“ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਤੋਂ ਹਿਮਾਲੀਅਨ ਗੁਲਾਬੀ ਨਮਕ, ਖਜੂਰ, ਖੁਰਮਾਨੀ ਅਤੇ ਬਦਾਮ ਵੀ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਇੱਥੇ ਤੀਜੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਰਾਹੀਂ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਸਰਹੱਦ ਬੰਦ ਹੋਣ ਨਾਲ ਰਸਮੀ ਵਪਾਰ ਰੁਕ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਮੰਗ ਨਹੀਂ ਰੁਕਦੀ।”
ਬੀਬੀਸੀ ਲਈ ਕਲੈਕਟਿਵ ਨਿਊਜ਼ਰੂਮ ਵੱਲੋਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ
source : BBC PUNJABI
