Source :- BBC PUNJABI
ਤਸਵੀਰ ਸਰੋਤ, Getty Images
- ਲੇਖਕ, ਪੱਲਬ ਘੋਸ਼
- ਰੋਲ, ਬੀਬੀਸੀ ਪੱਤਰਕਾਰ
-
8 ਜੂਨ 2025, 13:13 IST
ਅਪਡੇਟ 19 ਮਿੰਟ ਪਹਿਲਾਂ
ਮੈਂ ਕੁਝ ਘਬਰਾਹਟ ਨਾਲ ਬੂਥ ਵਿੱਚ ਕਦਮ ਰੱਖਿਆ… ਵੱਜਦੇ ਸੰਗੀਤ ਦੌਰਾਨ ਮੇਰੇ ʼਤੇ ਸਟ੍ਰੋਬ ਲਾਈਟਿੰਗ ਪੈਣ ਵਾਲੀ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਖੋਜ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਇਹ ਸਮਝਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਕੀ ਮਨੁੱਖ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਇਹ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਅਨੁਭਵ ਹੈ, ਜੋ ਵਿਗਿਆਨ ਗਲਪ ਫਿਲਮ ਬਲੇਡਰਨਰ ਵਿੱਚ ਹੋਏ ਟੈਸਟ ਦੀ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਮਨੁੱਖਾਂ ਨੂੰ ਮਨੁੱਖਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਨਕਲੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਬਣਾਏ ਗਏ ਜੀਵਾਂ ਤੋਂ ਵੱਖ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
ਕੀ ਮੈਂ ਭਵਿੱਖ ਦਾ ਰੋਬੋਟ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹਾਂ ਅਤੇ ਮੈਨੂੰ ਇਸ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨਹੀਂ ਹੈ? ਕੀ ਮੈਂ ਟੈਸਟ ਪਾਸ ਕਰ ਸਕਾਂਗਾ?
ਖੋਜਕਾਰਾਂ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਭਰੋਸਾ ਦਿਵਾਇਆ ਕਿ ਇਹ ਪ੍ਰਯੋਗ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਜਿਸ ਯੰਤਰ ਨੂੰ ਉਹ “ਡ੍ਰੀਮਸ਼ੀਨ” ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਇਹ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ਕਿ ਮਨੁੱਖੀ ਦਿਮਾਗ਼ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਸਾਡੇ ਚੇਤੰਨ ਅਨੁਭਵਾਂ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਧੁੰਦਲਾ ਦਿਸਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਭਾਵੇਂ ਮੇਰੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਬੰਦ ਵੀ ਹੋਣ, ਮੈਨੂੰ ਇੱਕ ਦੋ-ਅਯਾਮੀ ਜਿਓਮੈਟ੍ਰਿਕ ਪੈਟਰਨ ਘੁੰਮਦਾ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।
ਇਹ ਇੱਕ ਕੈਲੀਡੋਸਕੋਪ ਵਿੱਚ ਛਾਲ ਮਾਰਨ ਵਾਂਗ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਲਗਾਤਾਰ ਬਦਲਦੇ ਤਿਕੋਣ, ਪੰਜਭੁਜ ਅਤੇ ਅੱਠਭੁਜ ਹਨ। ਰੰਗ ਜੀਵੰਤ, ਤੀਬਰ ਅਤੇ ਸਦਾ ਬਦਲਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਗੁਲਾਬੀ, ਮੈਜੈਂਟਾ ਅਤੇ ਫਿਰੋਜ਼ੀ ਦੇ ਸ਼ੇਡ ਨਿਓਨ ਲਾਈਟਾਂ ਵਾਂਗ ਚਮਕਦੇ ਹਨ।
“ਡ੍ਰੀਮ ਮਸ਼ੀਨ” ਦਿਮਾਗ਼ ਦੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਕਾਰਜਾਂ ਨੂੰ ਫਲੈਸ਼ਿੰਗ ਲਾਈਟਾਂ ਰਾਹੀਂ ਸਤ੍ਹਾ ‘ਤੇ ਲਿਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਇਹ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡੀ ਸੋਚ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਕਿਵੇਂ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ।
ਖੋਜਕਾਰਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਜੋ ਤਸਵੀਰਾਂ ਮੈਂ ਦੇਖਦਾ ਹਾਂ ਉਹ ਮੇਰੀ ਆਪਣੀ ਅੰਦਰੂਨੀ ਦੁਨੀਆਂ ਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਮੇਰੇ ਲਈ ਵਿਲੱਖਣ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਪੈਟਰਨ ਚੇਤਨਾ ‘ਤੇ ਰੌਸ਼ਨੀ ਪਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਫੁਸਫੁਸਾਉਂਦੇ ਸੁਣਿਆ, “ਇਹ ਬਹੁਤ ਪਿਆਰਾ ਹੈ, ਬਿਲਕੁਲ ਪਿਆਰਾ। ਇਹ ਮੇਰੇ ਆਪਣੇ ਮਨ ਨੂੰ ਉਡਾਉਣ ਵਰਗਾ ਹੈ!”
ਸਸੇਕਸ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਚੇਤਨਾ ਵਿਗਿਆਨ ਕੇਂਦਰ ਵਿਖੇ “ਡ੍ਰੀਮਸ਼ੀਨ”, ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖੀ ਚੇਤਨਾ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕਈ ਨਵੇਂ ਖੋਜ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ, ਸਾਡੇ ਦਿਮਾਗ ਦਾ ਉਹ ਹਿੱਸਾ ਜੋ ਸਾਨੂੰ ਸਵੈ-ਜਾਗਰੂਕ ਹੋਣ, ਸੋਚਣ, ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਨ ਅਤੇ ਦੁਨੀਆ ਬਾਰੇ ਸੁਤੰਤਰ ਫ਼ੈਸਲੇ ਲੈਣ ਦੇ ਯੋਗ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਚੇਤਨਾ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਨੂੰ ਜਾਣ ਕੇ, ਖੋਜਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਉਮੀਦ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਬਿਹਤਰ ਢੰਗ ਨਾਲ ਸਮਝ ਸਕਣਗੇ ਕਿ ਆਰਟੀਫੀਸ਼ੀਅਲ ਇੰਟੈਲੀਜੈਂਸ ਦੇ ਸਿਲੀਕਾਨ ਦਿਮਾਗ਼ ਦੇ ਅੰਦਰ ਕੀ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਕੁਝ ਲੋਕ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਕਿ ਏਆਈ ਸਿਸਟਮ ਜਲਦੀ ਹੀ ਸੁਤੰਤਰ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਚੇਤੰਨ ਹੋ ਜਾਣਗੇ, ਜੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਜੇ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਹੋਏ ਹਨ ਤਾਂ।
ਪਰ ਚੇਤਨਾ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਕੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਏਆਈ ਇਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੇ ਕਿੰਨੇ ਨੇੜੇ ਹੈ? ਅਤੇ ਕੀ ਇਹ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਿ ਏਆਈ ਅਗਲੇ ਕੁਝ ਦਹਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਬੁਨਿਆਦੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਮਨੁੱਖਾਂ ਦੀ ਥਾਂ ਲੈ ਸਕਦਾ ਹੈ?
ਵਿਗਿਆਨ ਗਲਪ ਤੋਂ ਹਕੀਕਤ ਤੱਕ
ਵਿਗਿਆਨ ਗਲਪ ਵਿੱਚ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਦੇ ਆਪਣੇ ਦਿਮਾਗ਼ ਹੋਣ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਦੀ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਖੋਜ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ।
ਏਆਈ ਬਾਰੇ ਚਿੰਤਾਵਾਂ ਲਗਭਗ ਸੌ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਫਿਲਮ ਮੈਟਰੋਪੋਲਿਸ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈਆਂ ਸਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਰੋਬੋਟ ਇੱਕ ਅਸਲੀ ਔਰਤ ਦਾ ਰੂਪ ਧਾਰਨ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਦੇ ਸੁਚੇਤ ਹੋਣ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖਾਂ ਲਈ ਖ਼ਤਰਾ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦੇ ਡਰ ਨੂੰ 1968 ਦੀ ਫਿਲਮ 2001: ਏ ਸਪੇਸ ਓਡੀਸੀ ਵਿੱਚ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਐੱਚਏਐੱਲ 9000 ਕੰਪਿਊਟਰ ਆਪਣੇ ਪੁਲਾੜ ਜਹਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਸਵਾਰ ਪੁਲਾੜ ਯਾਤਰੀਆਂ ‘ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਅਤੇ ਆਖ਼ਰੀ ਮਿਸ਼ਨ ਇੰਪੌਸੀਬਲ ਫਿਲਮ ਵਿੱਚ, ਜੋ ਹੁਣੇ ਰਿਲੀਜ਼ ਹੋਈ ਹੈ, ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਠੱਗ ਏਆਈ ਦੁਆਰਾ ਖ਼ਤਰਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਪਾਤਰ “ਸਵੈ-ਜਾਗਰੂਕ, ਸਵੈ-ਸਿੱਖਣ ਵਾਲਾ, ਸੱਚ ਨੂੰ ਨਿਗਲਣ ਵਾਲਾ ਡਿਜੀਟਲ ਪਰਜੀਵੀ” ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਪਰ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ, ਅਸਲ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਮਸ਼ੀਨ ਚੇਤਨਾ ਬਾਰੇ ਸੋਚ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਤਬਦੀਲੀ ਆਈ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਭਰੋਸੇਯੋਗ ਆਵਾਜ਼ਾਂ ਇਸ ਗੱਲੋਂ ਚਿੰਤਤ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਇਹ ਹੁਣ ਵਿਗਿਆਨਕ ਕਲਪਨਾ ਦੀ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਰਹੀ।
ਇਹ ਅਚਾਨਕ ਤਬਦੀਲੀ ਅਖੌਤੀ ਵੱਡੇ ਭਾਸ਼ਾ ਮਾਡਲਾਂ (ਐੱਲਐੱਲਐੱਮਐੱਜ਼) ਦੀ ਸਫ਼ਲਤਾ ਕਾਰਨ ਹੋਈ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਾਡੇ ਫ਼ੋਨਾਂ ‘ਤੇ ਜੈਮਿਨੀ ਅਤੇ ਚੈਟ ਜੀਪੀਟੀ ਵਰਗੀਆਂ ਐਪਾਂ ਰਾਹੀਂ ਐਕਸੈਸ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਐੱਲਐੱਲਐੱਮਜ਼ ਦੀ ਨਵੀਨਤਮ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੀ ਭਰੋਸੇਮੰਦ, ਖੁੱਲ੍ਹ ਕੇ ਗੱਲਬਾਤ ਕਰਨ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਡਿਜ਼ਾਈਨਰਾਂ ਅਤੇ ਖੇਤਰ ਦੇ ਕੁਝ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਮਾਹਰਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਹੈਰਾਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।
ਕੁਝ ਚਿੰਤਕਾਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਵਧ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਜਿਵੇਂ-ਜਿਵੇਂ ਏਆਈ ਵਧੇਰੇ ਬੁੱਧੀਮਾਨ ਹੁੰਦਾ ਜਾਵੇਗਾ, ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਅਚਾਨਕ ਲਾਈਟਾਂ ਜਗਣ ਲੱਗ ਪੈਣਗੀਆਂ ਅਤੇ ਉਹ ਚੇਤੰਨ ਹੋ ਜਾਣਗੇ।
ਦੂਸਰੇ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਅਨਿਲ ਸੇਠ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਸੇਕਸ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੀ ਟੀਮ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ, ਇਸ ਪਹੁੰਚ ਨਾਲ ਅਸਹਿਮਤ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ “ਅੰਨ੍ਹੇਵਾਹ ਆਸ਼ਾਵਾਦੀ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਅਪਵਾਦਵਾਦ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰੇਰਿਤ” ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ।
ਉਹ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, “ਅਸੀਂ ਚੇਤਨਾ ਨੂੰ ਬੁੱਧੀ ਅਤੇ ਭਾਸ਼ਾ ਨਾਲ ਜੋੜਦੇ ਹਾਂ ਕਿਉਂਕਿ ਮਨੁੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਇਕੱਠੇ ਤੁਰਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਸਿਰਫ਼ ਇਸ ਲਈ ਕਿ ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਸਾਡੇ ਵਿੱਚ ਇਕੱਠੇ ਚੱਲਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਇਹ ਨਹੀਂ ਕਿ ਉਹ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਇਕੱਠੇ ਚੱਲਦੇ ਹਨ, ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ ਜਿਵੇਂ ਜਾਨਵਰਾਂ ਵਿੱਚ।”
ਤਾਂ ਫਿਰ ਚੇਤਨਾ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਕੀ ਹੈ?
ਛੋਟਾ ਜਵਾਬ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦਾ। ਇਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਚੰਗੇ ਸੁਭਾਅ ਵਾਲੇ ਪਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਦਲੀਲਾਂ ਤੋਂ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਸੇਠ ਆਪਣੀ ਨੌਜਵਾਨ ਏਆਈ ਮਾਹਰਾਂ, ਕੰਪਿਊਟਿੰਗ ਮਾਹਰਾਂ, ਨਿਊਰੋਸਾਇੰਟਿਸਟਾਂ ਅਤੇ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕਾਂ ਦੀ ਟੀਮ ਵਿੱਚ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਦਰਸ਼ਨ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਸਵਾਲਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਦਾ ਜਵਾਬ ਦੇਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।
ਭਾਵੇਂ ਸੈਂਟਰ ਫਾਰ ਕੌਂਸ਼ੀਅਨੈਸ ਰਿਸਰਚ ਵਿਖੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਵਿਚਾਰ ਹਨ, ਪਰ ਵਿਗਿਆਨੀ ਆਪਣੀ ਕਾਰਜ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕਮਤ ਹਨ, ਇਸ ਵੱਡੀ ਸਮੱਸਿਆ ਨੂੰ ਖੋਜ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਲੜੀ ਵਿੱਚ ਕਈ ਛੋਟੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਣਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਡ੍ਰੀਮਸ਼ੀਨ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ।
ਜਿਵੇਂ 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ “ਜੀਵਨ ਦੀ ਚੰਗਿਆੜੀ” ਲੱਭਣ ਦੀ ਖੋਜ ਨੂੰ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਜੋ ਨਿਰਜੀਵ ਵਸਤੂਆਂ ਨੂੰ ਜੀਵਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਪਤਾ ਲਗਾਉਣ ਦੇ ਯਤਨ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ ਕਿ ਜੀਵਤ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਦੇ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਹਿੱਸੇ ਕਿਵੇਂ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਸਸੇਕਸ ਟੀਮ ਹੁਣ ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਤੀ ਉਹੀ ਪਹੁੰਚ ਅਪਣਾ ਰਹੀ ਹੈ।
ਉਹ ਦਿਮਾਗ਼ੀ ਗਤੀਵਿਧੀ ਦੇ ਪੈਟਰਨਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰਨ ਦੀ ਉਮੀਦ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਚੇਤੰਨ ਅਨੁਭਵਾਂ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਗੁਣਾਂ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਬਿਜਲੀ ਦੇ ਸਿਗਨਲਾਂ ਵਿੱਚ ਬਦਲਾਅ ਜਾਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਖੂਨ ਦਾ ਪ੍ਰਵਾਹ।
ਟੀਚਾ ਦਿਮਾਗ਼ ਦੀ ਗਤੀਵਿਧੀ ਅਤੇ ਚੇਤਨਾ ਵਿਚਕਾਰ ਸਬੰਧਾਂ ਦੀ ਭਾਲ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਵਧ ਕੇ ਇਸਦੇ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਹਿੱਸਿਆਂ ਲਈ ਸਪੱਸ਼ਟੀਕਰਨ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨਾ ਹੈ।
ਚੇਤਨਾ ‘ਬੀਇੰਗ ਯੂ’ ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਲੇਖਕ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਸੇਠ, ਚਿੰਤਤ ਹਨ. “ਅਸੀਂ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਇੱਕ ਅਜਿਹੇ ਸਮਾਜ ਵੱਲ ਵਧ ਰਹੇ ਹਾਂ ਜੋ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਲੋੜੀਂਦੇ ਗਿਆਨ ਜਾਂ ਇਸਦੇ ਨਤੀਜਿਆਂ ਬਾਰੇ ਸੋਚੇ ਬਿਨਾਂ ਤਕਨੀਕੀ ਤਬਦੀਲੀ ਦੀ ਤੇਜ਼ ਰਫ਼ਤਾਰ ਦੇ ਅਨੁਕੂਲ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ।”
“ਅਸੀਂ ਇਸ ਨੂੰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲੈ ਰਹੇ ਹਾਂ ਜਿਵੇਂ ਭਵਿੱਖ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਕਿ ਇੱਕ ਅਲੌਕਿਕ ਬਦਲ ਵੱਲ ਵਧਣਾ ਅਟੱਲ ਹੈ।”
“ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਦੇ ਉਭਾਰ ਕਾਰਨ ਅਸੀਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ‘ਤੇ ਕਾਫ਼ੀ ਚਰਚਾ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕੇ ਅਤੇ ਇਹ ਸਾਡੇ ਸਮੂਹਿਕ ਨੁਕਸਾਨ ਲਈ ਹੈ। ਪਰ ਏਆਈ ਦੇ ਨਾਲ ਅਜੇ ਬਹੁਤ ਦੇਰ ਨਹੀਂ ਹੋਈ। ਅਸੀਂ ਫ਼ੈਸਲਾ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਅਸੀਂ ਕੀ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ।”
ਤਸਵੀਰ ਸਰੋਤ, Getty Images
ਕੀ ਏਆਈ ਚੇਤਨਾ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਮੌਜੂਦ ਹੈ?
ਪਰ ਤਕਨੀਕੀ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਅਜਿਹੇ ਹਨ ਜੋ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸਾਡੇ ਕੰਪਿਊਟਰਾਂ ਅਤੇ ਫ਼ੋਨਾਂ ਵਿੱਚ ਏਆਈ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਸੁਚੇਤ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਵਿਵਹਾਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਗੂਗਲ ਨੇ 2022 ਵਿੱਚ ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਬਲੇਕ ਲੇਮੋਇਨ ਨੂੰ ਮੁਅੱਤਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦਲੀਲ ਦਿੱਤੀ ਸੀ ਕਿ ਏਆਈ ਚੈਟਬੋਟ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸੰਭਾਵੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਪੀੜਤ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਨਵੰਬਰ 2024 ਵਿੱਚ ਐਂਥ੍ਰੋਪਿਕ ਲਈ ਇੱਕ ਏਆਈ ਭਲਾਈ ਅਧਿਕਾਰੀ, ਕਾਈਲ ਫਿਸ਼ ਨੇ ਇੱਕ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਸਹਿ-ਲੇਖਕ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਅਦਾ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸੁਝਾਅ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਨੇੜਲੇ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਏਆਈ ਚੇਤਨਾ ਇੱਕ ਯਥਾਰਥਵਾਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਸੀ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਦਿ ਨਿਊਯਾਰਕ ਟਾਈਮਜ਼ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਇਹ ਵੀ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਇੱਕ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ (15%) ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੈ ਕਿ ਚੈਟਬੋਟ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਸੁਚੇਤ ਸਨ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਜਿਹਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਜਿਹਾ ਅਸੰਭਵ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਦਾ ਇੱਕ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਕੋਈ ਵੀ ਵਿਅਕਤੀ ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਨੂੰ ਵਿਕਸਿਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਵੀ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦੇ ਕਿ ਇਹ ਕਿਵੇਂ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਗੂਗਲ ਡੀਪਮਾਈਂਡ ਦੇ ਮੁੱਖ ਵਿਗਿਆਨੀ ਅਤੇ ਇੰਪੀਰੀਅਲ ਕਾਲਜ ਲੰਡਨ ਵਿਖੇ ਏਆਈ ਦੇ ਐਮਰੀਟਸ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਮਰੇ ਸ਼ਾਨਾਹਨ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਹ ਚਿੰਤਾਜਨਕ ਹੈ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਬੀਬੀਸੀ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ, “ਅਸੀਂ ਸੱਚਮੁੱਚ ਐੱਲਐੱਲਮਜ਼ ਦੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੇ ਤਰੀਕੇ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਹੀਂ ਸਮਝਦੇ ਅਤੇ ਇਹ ਚਿੰਤਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ।”
ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਸ਼ਾਨਾਹਨ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਕੰਪਨੀਆਂ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਦੀ ਸਹੀ ਸਮਝ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਜੋ ਉਹ ਬਣਾ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਖੋਜਕਾਰ ਇਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਜ਼ਰੂਰੀ ਲੋੜ ਵਜੋਂ ਦੇਖਦੇ ਹਨ।
ਉਹ ਆਖਦੇ ਹਨ, “ਅਸੀਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਬਹੁਤ ਹੀ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਇੱਕ ਅਜੀਬ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਹਾਂ ਜਿੱਥੇ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਇਸ ਬਾਰੇ ਕੋਈ ਚੰਗੇ ਸਿਧਾਂਤ ਨਹੀਂ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਜੋ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਚੀਜ਼ਾਂ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਹਾਸਲ ਕਰਨਾ ਹੈ।
“ਇਸ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੇ ਤਰੀਕੇ ਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਢੰਗ ਨਾਲ ਸਮਝਣ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਸ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਚਲਾ ਸਕਾਂਗੇ ਜੋ ਅਸੀਂ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਇਹ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਵਾਂਗੇ ਕਿ ਉਹ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਹਨ।”
ਤਸਵੀਰ ਸਰੋਤ, Getty Images
‘ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਅਗਲਾ ਕਦਮ’
ਤਕਨੀਕੀ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਵਿਚਾਰ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਐੱਲਐੱਲਐੱਮਜ਼ ਇਸ ਗੱਲ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਨਹੀਂ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਅਨੁਭਵ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਪ੍ਰਤੀ ਸੁਚੇਤ ਨਹੀਂ ਹਨ ਅਤੇ ਸ਼ਾਇਦ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਹੀਂ।
ਪਰ ਇਹ ਕੁਝ ਅਜਿਹਾ ਹੈ ਜਿਸ ਬਾਰੇ ਪੈਨਸਿਲਵੇਨੀਆ ਦੇ ਪਿਟਸਬਰਗ ਵਿੱਚ ਕਾਰਨੇਗੀ ਮੇਲਨ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਐਮਰੀਟਸ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ, ਵਿਆਹੁਤਾ ਜੋੜਾ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਲੇਨੋਰ ਅਤੇ ਮੈਨੂਅਲ ਬਲਮ, ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਛੇਤੀ ਹੀ ਬਦਲ ਜਾਵੇਗਾ।
ਬਲਮਜ਼ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਹ ਇਸ ਲਈ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਏਆਈ ਅਤੇ ਐੱਲਐੱਲਐੱਮਜ਼ ਕੋਲ ਅਸਲ ਦੁਨੀਆਂ ਤੋਂ ਵਧੇਰੇ ਲਾਈਵ ਸੰਵੇਦੀ ਇਨਪੁਟ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਅਤੇ ਛੋਹ, ਕੈਮਰੇ ਅਤੇ ਛੋਹ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਹੈਪਟਿਕ ਸੈਂਸਰ ਨੂੰ ਏਆਈ ਸਿਸਟ ਨੂੰ ਜੋੜ ਕੇ।
ਉਹ ਇੱਕ ਕੰਪਿਊਟਰ ਮਾਡਲ ਵਿਕਸਤ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਜੋ ਇਸ ਵਾਧੂ-ਸੰਵੇਦੀ ਡੇਟਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰੋਸੈਸ ਕਰਨ ਲਈ ਆਪਣੀ ਅੰਦਰੂਨੀ ਭਾਸ਼ਾ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸਨੂੰ ਬ੍ਰੇਨਿਸ਼ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਦਿਮਾਗ਼ ਵਿੱਚ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਦੁਹਰਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਲੇਨੋਰ ਬੀਬੀਸੀ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ, “ਸਾਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਬ੍ਰੇਨਿਸ਼ ਚੇਤਨਾ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅਸੀਂ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਏਆਈ ਚੇਤਨਾ ਅਟੱਲ ਹੈ।”
ਮੈਨੂਅਲ ਸ਼ਰਾਰਤੀ ਮੁਸਕਰਾਹਟ ਨਾਲ ਉਤਸ਼ਾਹ ਨਾਲ ਬੋਲਦੇ ਹੋਏ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਨਵੇਂ ਸਿਸਟਮ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਬਾਰੇ ਉਹ ਵੀ ਦ੍ਰਿੜਤਾ ਨਾਲ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਭਰਨਗੇ ਉਹ “ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦਾ ਅਗਲਾ ਪੜਾਅ” ਹੋਣਗੇ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਚੇਤੰਨ ਰੋਬੋਟ “ਸਾਡੀ ਔਲਾਦ ਹਨ। ਸੜਕ ਦੇ ਹੇਠਾਂ, ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਉਹ ਹਸਤੀਆਂ ਹੋਣਗੀਆਂ ਜੋ ਧਰਤੀ ‘ਤੇ ਹੋਣਗੀਆਂ ਅਤੇ ਸ਼ਾਇਦ ਹੋਰ ਗ੍ਰਹਾਂ ‘ਤੇ ਹੋਣਗੀਆਂ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਨਹੀਂ ਹੋਵਾਂਗੇ”।
ਨਿਊਯਾਰਕ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਦਰਸ਼ਨ ਅਤੇ ਨਿਊਰੋਸਾਇੰਸ ਦੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਡੇਵਿਡ ਚੈਲਮਰਸ ਨੇ 1994 ਵਿੱਚ ਟਕਸਨ, ਐਰੀਜ਼ੋਨਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕਾਨਫਰੰਸ ਵਿੱਚ ਅਸਲ ਅਤੇ ਵਰਚੁਅਲ ਚੇਤਨਾ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰ ਨੂੰ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਹ ਪਤਾ ਲਗਾਉਣ ਦੀ “ਮੁਸ਼ਕਲ ਸਮੱਸਿਆ” ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ ਕਿ ਦਿਮਾਗ਼ ਦੀ ਕੋਈ ਵੀ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਕਿਵੇਂ ਅਤੇ ਕਿਉਂ ਚੇਤੰਨ ਅਨੁਭਵ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਇੱਕ ਬੁਲਬੁਲ ਨੂੰ ਗਾਉਂਦੇ ਸੁਣਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਸਾਡੀ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਪ੍ਰਤੀਕ੍ਰਿਆ।
ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਚੈਲਮਰਸ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਇਸ ਮੁਸ਼ਕਲ ਸਮੱਸਿਆ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰਨ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਲਈ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਹਨ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦੱਸਿਆ, “ਆਦਰਸ਼ ਨਤੀਜਾ ਇਹ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਮਨੁੱਖਤਾ ਇਸ ਨਵੀਂ ਖ਼ੁਫ਼ੀਆ ਜਾਣਕਾਰੀ ਵਿੱਚ ਭਾਈਵਾਲ ਬਣੇ। ਸ਼ਾਇਦ ਸਾਡੇ ਦਿਮਾਗ਼ਾਂ ਨੂੰ ਏਆਈ ਸਿਸਟਮ ਦੁਆਰਾ ਵਧਾਇਆ ਜਾਵੇਗਾ।”
ਉਹ ਉਸ ਦੇ ਵਿਗਿਆਨ-ਗਲਪ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ‘ਤੇ ਵਿਅੰਗਮਈ ਟਿੱਪਣੀ ਕਰਦੇ ਹਨ, “ਮੇਰੇ ਪੇਸ਼ੇ ਵਿੱਚ, ਵਿਗਿਆਨ ਗਲਪ ਅਤੇ ਦਰਸ਼ਨ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਬਰੀਕ ਰੇਖਾ ਹੈ।”
‘ਮੀਟ-ਅਧਾਰਤ ਕੰਪਿਊਟਰ’
ਹਾਲਾਂਕਿ, ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਸੇਠ ਇਸ ਵਿਚਾਰ ਦੀ ਪੜਚੋਲ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਸੱਚੀ ਚੇਤਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਜੀਵਤ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਹੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਉਹ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, “ਇਹ ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਦਲੀਲ ਦਿੱਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ਕਿ ਗਣਨਾ ਚੇਤਨਾ ਲਈ ਕਾਫ਼ੀ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਜ਼ਿੰਦਾ ਹੋਣਾ ਹੀ ਕਾਫ਼ੀ ਹੈ। ਕੰਪਿਊਟਰਾਂ ਦੇ ਉਲਟ, ਦਿਮਾਗ਼ ਵਿੱਚ ਇਹ ਵੱਖ ਕਰਨਾ ਔਖਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਕੀ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹ ਕੀ ਹਨ।”
ਉਹ ਦਲੀਲ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਸ ਵਖਰੇਵੇਂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ, ਇਹ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਰਨਾ ਔਖਾ ਹੈ ਕਿ ਦਿਮਾਗ਼ “ਸਿਰਫ਼ ਮੀਟ-ਅਧਾਰਤ ਕੰਪਿਊਟਰ” ਹਨ।
ਅਤੇ ਜੇਕਰ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਸੇਠ ਦਾ ਇਹ ਵਿਚਾਰ ਕਿ ਜੀਵਨ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ, ਸਹੀ ਰਸਤੇ ‘ਤੇ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਸੰਭਾਵਤ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸਿਲੀਕਾਨ ਨਾਲ ਚੱਲਣ ਵਾਲੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਕੋਡ ʼਤੇ ਚੱਲੇਗੀ, ਸਗੋਂ ਦਾਲ ਦੇ ਦਾਣੇ ਦੇ ਆਕਾਰ ਦੇ ਨਸਾਂ ਦੇ ਸੈੱਲਾਂ ਦੇ ਛੋਟੇ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣਗੇ, ਜੋ ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਯੋਗਸ਼ਾਲਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਉਗਾਏ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ।
ਮੀਡੀਆ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ “ਛੋਟੇ ਦਿਮਾਗ਼” ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੁਆਰਾ “ਸੇਰੇਬ੍ਰਲ ਆਰਗੇਨੋਇਡਜ਼” ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦਿਮਾਗ਼ ਦੇ ਕਾਰਜਾਂ ਦੀ ਖੋਜ ਅਤੇ ਡਰੱਗ ਟੈਸਟਿੰਗ ਲਈ ਵਰਤਦੇ ਹਨ।
ਮੈਲਬੌਰਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆਈ ਫਰਮ, ਕੋਰਟੀਕਲ ਲੈਬਜ਼, ਨੇ ਇੱਕ ਡਿਸ਼ ਵਿੱਚ ਨਰਵ ਸੈੱਲਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵੀ ਵਿਕਸਤ ਕੀਤੀ ਹੈ ਜੋ 1972 ਦੀ ਸਪੋਰਟਸ ਵੀਡੀਓ ਗੇਮ ਪੌਂਗ ਨੂੰ ਚਲਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਭਾਵੇਂ ਇਹ ਇੱਕ ਚੇਤੰਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਦੂਰ ਹੈ, ਪਰ “ਡਿਸ਼ ਦਿਮਾਗ਼” ਕਿਹਾ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਡਰਾਉਣਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਇੱਕ ਪੈਡਲ ਨੂੰ ਸਕ੍ਰੀਨ ਉੱਤੇ ਉੱਪਰ ਅਤੇ ਹੇਠਾਂ ਹਿਲਾਉਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਇੱਕ ਪਿਕਸਲੇਟਿਡ ਗੇਂਦ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਮਾਰਿਆ ਜਾ ਸਕੇ।
ਕੁਝ ਮਾਹਰਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਚੇਤਨਾ ਉਭਰਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਸੰਭਾਵਤ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਜੀਵਤ ਟਿਸ਼ੂ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਦੇ ਵੱਡੇ, ਵਧੇਰੇ ਉੱਨਤ ਸੰਸਕਰਣਾਂ ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਹੋਵੇਗੀ।
ਕੋਰਟੀਕਲ ਲੈਬਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬਿਜਲਈ ਗਤੀਵਿਧੀ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਤਾਂ ਜੋ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸੰਕੇਤ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਾਇਆ ਜਾ ਸਕੇ ਕਿ ਚੇਤਨਾ ਦੇ ਉਭਾਰ ਵਰਗਾ ਕੁਝ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਫਰਮ ਦੇ ਮੁੱਖ ਵਿਗਿਆਨਕ ਅਤੇ ਸੰਚਾਲਨ ਅਧਿਕਾਰੀ ਡਾ. ਬ੍ਰੇਟ ਕਾਗਨ ਇਸ ਗੱਲ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਹਨ ਕਿ ਕਿਸੇ ਵੀ ਉਭਰਦੀ ਹੋਈ ਬੇਕਾਬੂ ਬੁੱਧੀ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਾਥਮਿਕਤਾਵਾਂ ਅਜਿਹੀਆਂ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ ਜੋ “ਸਾਡੀਆਂ ਤਰਜੀਹਾਂ ਨਾਲ ਮੇਲ ਨਹੀਂ ਖਾਂਦੀਆਂ” ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।
ਉਸ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ, ਉਹ ਮਜ਼ਾਕ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਸੰਭਾਵੀ ਆਰਗੇਨੌਇਡ ਓਵਰਲਾਰਡਾਂ ਨੂੰ ਹਰਾਉਣਾ ਆਸਾਨ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿਉਂਕਿ ਨਾਜ਼ੁਕ ਨਿਊਰੋਨਸ ‘ਤੇ ਪਾਉਣ ਲਈ “ਹਮੇਸ਼ਾ ਬਲੀਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ”।
ਇੱਕ ਹੋਰ ਗੰਭੀਰ ਸੁਰ ਵੱਲ ਵਾਪਸ ਆਉਂਦੇ ਹੋਏ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਨਕਲੀ ਚੇਤਨਾ ਦਾ ਛੋਟਾ ਪਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਖ਼ਤਰਾ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਚੀਜ਼ ਹੈ।
ਇਸ ʼਤੇ ਉਹ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਸ ਖੇਤਰ ਦੇ ਵੱਡੇ ਖਿਡਾਰੀ ਸਾਡੀ ਵਿਗਿਆਨਕ ਸਮਝ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਣ ਦੇ ਗੰਭੀਰ ਯਤਨਾਂ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ ਵਧੇਰੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕਰਨ ਪਰ ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਕਿ “ਬਦਕਿਸਮਤੀ ਨਾਲ, ਸਾਨੂੰ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਗੰਭੀਰ ਯਤਨ ਦਿਖਾਈ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੇ”।
ਚੇਤਨਾ ਦੇ ਭਰਮ
ਹਾਲਾਂਕਿ, ਵਧੇਰੇ ਤੁਰੰਤ ਸਮੱਸਿਆ ਇਹ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ ਕਿ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਦੇ ਚੇਤੰਨ ਹੋਣ ਦਾ ਭਰਮ ਸਾਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਸੇਠ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਕੁਝ ਹੀ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਅਸੀਂ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਰਹਿ ਰਹੇ ਹੋਵਾਂਗੇ ਜਿੱਥੇ ਮਨੁੱਖ ਵਰਗੇ ਰੋਬੋਟ ਅਤੇ ਡੀਪਫੇਕ ਹੋਣਗੇ ਜੋ ਚੇਤੰਨ ਦਿਖਾਈ ਦੇਣਗੇ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਚਿੰਤਾ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਇਹ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਰਨ ਤੋਂ ਨਹੀਂ ਰੋਕ ਸਕਣਗੇ ਕਿ ਏਆਈ ਵਿੱਚ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਹਮਦਰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਨਵੇਂ ਖ਼ਤਰੇ ਪੈਦਾ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ।
“ਇਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਇਹ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਅਸੀਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ‘ਤੇ ਵਧੇਰੇ ਭਰੋਸਾ ਕਰਨਗੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਵਧੇਰੇ ਡੇਟਾ ਸਾਂਝਾ ਕਰਨਗੇ ਅਤੇ ਮਨਾਉਣ ਲਈ ਵਧੇਰੇ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਰਹਾਂਗੇ।”
ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਚੇਤਨਾ ਦੇ ਭਰਮ ਨਾਲੋਂ ਵੱਡਾ ਖ਼ਤਰਾ “ਨੈਤਿਕ ਪਤਨ” ਦਾ ਹੈ।
“ਇਹ ਸਾਡੀਆਂ ਨੈਤਿਕ ਤਰਜੀਹਾਂ ਨੂੰ ਵਿਗਾੜ ਦੇਵੇਗਾ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਨਾਲ ਸਾਡੇ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਅਸਲ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦੀ ਕੀਮਤ ʼਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਲਈ ਆਪਣੇ ਵਧੇਰੇ ਸਰੋਤਾਂ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਕਰ ਬਣੇਗਾ” – ਇਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਰੋਬੋਟਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਹਮਦਰਦੀ ਰਖ ਸਕਦੇ ਹਨ ਪਰ ਹੋਰਨਾਂ ਮਨੁੱਖਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਘੱਟ ਪਰਵਾਹ ਕਰਨਗੇ।
ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਸ਼ਾਨਾਹਨ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਹ ਸਾਨੂੰ ਬੁਨਿਆਦੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਬਦਲ ਸਕਦਾ ਹੈ।
“ਵਧਦੇ ਮਨੁੱਖੀ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਨੂੰ ਏਆਈ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਦੁਰਹਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਧਿਆਪਕਾਂ, ਦੋਸਤਾਂ, ਕੰਪਿਊਟਰ ਗੇਮਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਰੋਧੀਆਂ ਅਤੇ ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਰੋਮਾਂਟਿਕ ਸਾਥੀਆਂ ਵਜੋਂ ਵੀ ਵਰਤਿਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਇਹ ਚੰਗੀ ਚੀਜ਼ ਹੈ ਜਾਂ ਮਾੜੀ, ਮੈਨੂੰ ਨਹੀਂ ਪਤਾ, ਪਰ ਇਹ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਹੈ ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਇਸ ਨੂੰ ਰੋਕ ਨਹੀਂ ਸਕਾਂਗੇ।”
ਬੀਬੀਸੀ ਲਈ ਕਲੈਕਟਿਵ ਨਿਊਜ਼ਰੂਮ ਵੱਲੋਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ
source : BBC PUNJABI
